Kurspahić: Svi naši ‘takozvani dani’

Po lijepom diplomatskom običaju i protokolu, novi kralj Saudijske Arabije, Selman bin Abdulaziz, čestitao je predsjedavajućem Predsjedništva Bosne i Herzegovine Mladenu Ivaniću Dan nezavisnosti 1. mart. Za to vrijeme Ivanić je – da ne zaostane u definirajućoj disciplini potvrđivanja nacionalističkih referenci u Republici Srpskoj: nipodaštavanja države kojom ni od kog prisiljavan predsjedava – izjavljivao kako su „referendum o tzv. nezavisnosti i ubistvo srpskog svata Nikole Gardovića 1. marta 1992. godine u Sarajevu … tragični događaji koji označavaju početak rata i zbog toga Srbi nikada neće učestvovati u obilježavanju tog datuma“.

„… Za mene taj dan koji se u dijelu BiH obilježava kao takozvani dan državnosti BiH jednostavno ne postoji“,  izjavio je Ivanić.

Ipak, u tom pokušaju podmetanja 1. marta kao datuma kad je počeo rat – kao da baš ništa ne zna o počecima „udruženog zločinačkog poduhvata“, zaokruživanju budućih „etnički čistih teritorija“ i naoružavanju stanovništva za progon vijekovnih susjeda druge vjere i nacionalnosti – nije uspio da „naddodikuje“ predsjednika Republike Srpske: on je uz gostoprimstvo i blagoslov najviših državnih i vjerskih autoriteta Srbije u Beogradu uoči praznika bosanske nezavisnosti organizovao prijem povodom Dana Srpske i njenog prvog ustava i poručio kako „dan nezavisnosti BiH ne postoji“.

Sa ove vremenske distance, 23 godine nakon referenduma o nezavisnosti, potpuno je nevažno šta o tom činu danas misle demokratski birani nasljednici predvodnika parlamentarno najavljenog projekta „nestajanja jednog naroda“: referendum je proveden po evropskim kriterijima i pod evropskim nadzorom, 64 posto stanovništva – impresivna većina u odnosu na slična izjašnjavanja drugdje u Evropi – izjasnilo se „za“ nezavisnost i nju su uskoro priznali i Sjedinjene Države, i ujedinjena Evropa i Ujedinjene nacije. Za takvo šta nisu tražili Dodikovo i Ivanićevo odobrenje ili mišljenje pa je današnje poricanje dana nezavisnosti istorijski potpuno beznačajno a kad mu platformu za takvo šta daju i predsjednik i ministar spoljnih poslova susjedne Srbije, uz prisustvo i ambasadora same Bosne i Hercegovine, to ostavlja otužnu sliku potpune nekompatibilnosti s idejom evropskih vrijednosti i standarda u međunarodnim odnosima.

Obilježavanje Dana Srpske – koja je proglašena 9. januara 1992. – baš uoči Dana nezavisnosti BiH nije nimalo nova i originalna ideja: odavno se već, odmah nakon obilježavanja godišnjice genocida u Srebrenici, obilježava i „dan stradanja srpskog stanovništva“ u tom kraju bez i minimalnog poštovanja za istorijske okolnosti i datume, stvarna zbivanja i broj vlastitih i tuđih žrtava.

O tome kako je Bratunac – u kojem je godinu prije rata živjelo 64.2 posto Muslimana i 34.2 posto Srba (uz 0.1 posto Hrvata i 1.5 posto ostalih) – postao gotovo isključivo srpski može se saznati iz uredno opečaćenog iskaza pred haškim tribunalom ratnog predsjednika lokalnog kriznog štaba Miroslava Deronjića: srpski dobrovoljci, lokalne snage i jedinica JNA pod komandom kapetana Reljića provodili su „čišćenje terena“ u koordinaciji, a sam Deronjić je uoči napada na naselje Glogova 9. maja 1992. tražio da se pale muslimanske kuće i da se stanovništvo natjera u bijeg pri čemu su ubijena 64 nenaoružana mještanina. Dan ili dva kasnije Deronjić je pozvan na Pale gdje je u prisustvu Radovana Karadžića, Ratka Mladića i Velibora Ostojića podnio izvještaj o stanju u Bratuncu i napadu na Glogovu. Pred njima je bila mapa na kojoj su teritorije različitih etničkih grupa bile označene bojama a srpske – plavom bojom. Nakon Deronjićevog izvještaja o progonu muslimanskog stanovništva, prisutni su aplaudirali a Ostojić je zaključio: „Sada i Bratunac možemo obojiti u plavo“.

Pokušaj da se, u svojevrsnoj „antikomemoraciji“ dan nakon obilježavanja genocidnih zločina u Srebrenici, Bratunac inauguriše kao simbol srpskog stradanja u prošlom ratu izraz je nepoštovanja i vlastitih i tuđih žrtava i njihove individualnosti u stradanju i neupitnog prava na makar i posmrtno uvažavanje izvan jeftinih političkih zloupotreba i svojatanja.

Nezavisna Bosna i Hercegovina je već pune 23 godine međunarodno priznata činjenica kao što je – gotovo punih 20 godina: od parafiranja Dejtonskog sporazuma 21. novembra 1995. i potpisivanja u Parizu 14. decembra – Republika Srpska jedan od njena dva entiteta. Nadvikivanje današnjih predstavnika Republike Srpske o „nepostojanju“ nezavisne Bosne i Hercegovine nemaju drugog učinka nego da bošnjačkim i izabranim i ni od kog pozvanim ili potvrđenim vođama daju nov povod da drže patriotske lekcije o tome kako je nastala i kako će, ako-Bog-da, nestati Republika Srpska. A javnost? Njen manji – i zato manje uticajan – dio lako će zaključiti kako se radi o neproduktivnim i besperspektivnim projektima. Ali većina će, u odsustvu napretka u bilo čemu od čega se bolje živi, upisivati galamdžijama patriotske poene za sljedeće runde izbora. To objašnjava i zašto u BiH još od „prvih demokratskih izbora“ 1990. uporno pobjeđuje ista – naciAonalistička opcija.