Kozarski vjesnik smrti

Piše: Paulina Janusz

O krvavom doprinosu koji su tokom ratova devedesetih nesebično dali beogradski režimski mediji, štampani i elektronski, govorilo se u više navrata. Izvan fokusa šire srbijanske javnosti ostao je, međutim, rad brojnih lokalnih medija na bh. područjima koja su tokom rata (a i nakon njega) držale srpske snage. Jedan od brojnih primera je prijedorski nedeljnik "Kozarski vjesnik" koji je svoju ratnohuškačku poziciju počeo da gradi neposredno nakon početka sukoba i brzo se istakao kao poligon za širenje mržnje i straha kroz, mahom nepotpisane, novinske tekstove koji su ponekad predstavljali idealan prostor za pravljenje spiskova nepodobnih (čitaj: nesrba). E-Novine će u nekoliko nastavaka objaviti najzanimljivije "Vjesnikove" tekstove iz ratnog perioda, a tekst koji sledi predstavlja sažeti presek rada ovog lokalnog propagandnog stroja i njegovih novinarskih "šrafova" koji su se starali da mehanizam funkcioniše

Doživotnoj slavi Mileta Mutića neće doprineti ni njegovi novinarski tekstovi niti njegove pesme, već jedno potpuno amorfno štivo koje je priredilo sudsko veće Haškog tribunala u sastavu Wolfgang Schomburg, Volodymyr Vassylenko i Carmen Maria Argibay, pod ne tako orginalnim naslovom “Presuda u predmetu: tužilac protiv Milomira Stakića”.

Nedeljnik “Kozarski vjesnik” i Radio Prijedor koje je tokom rata vodio Mutić kao direktor Informativno-poslovnog centra “Kozarski vjesnik”okarakterisan je u njoj kao “isključivo glasilo srpskih vlasti”, list koji “imao je za cilj diskreditovanje i rušenje ugleda istaknutih nesrba u Prijedoru”, te da su u njemu objavljivani “članci iz prve ruke i intervjui, koji su išli u prilog SDS-u i njegovoj ulozi u preuzimanju vlasti”, a samog Mutića prikazuje kao čoveka koji je učestvovao u sastancima Kriznog štaba da bi kasnije pažljivo implemetirao njegovu politiku na stranicama lista koji je vodio.

Vreme neistine

“Kozarski vjesnik” se brzo prilagođivao ratnoj stvarnosti. Iako je tokom proleća još uvek nosio izražene elemente jugoslovenstva, protivio se politici stranaka sa nacionalnim predznakom i pokušavao da smiri čaršijske strasti, brzo je prešao na “pobednički stranu”. Prvo ratno izdanje nedeljnika izašlo je 29. maja 1992. godine sa donekle perverznim, s obzirom na saržaj, naslovom "Vrijeme istine". Istina je, naime, istog tog dana zauvek nestala iz “Vjesnika”.

Umesto nje stranicama ovog SDS-ovog glasila marširali su muslimanski ekstremisti i zelene beretke koji su bezobzirno vodili džihad i uvodili džamahiriju, te, udružene sa ustašima, pokušavali da nad miroljubivim Srbima izvrše genocig nalik onom iz Drugog svetskog rata. Umesto logora bio je tu „zatvor“ u Omarskoj i „prihvatni centar“ u Trnopolju, a i o njima se pisalo tek nakon što su strani novinari posetili ta mesta polovinom avgusta 1992. Muslimanska inteligencija se, pak, preko noći pretovrila u monstrume bez savesti, koja je godinama pripremala rat protiv Srba, a priče o njenim radnjama bile su u stvari liste za odstrel ili mučenje.

Na braniku srpske pisane reči: Mile Mutić, ratni direktor IPC "Kozarski vjesnik"

Zajedno sa istinom tokom narednih meseci iz lista su bili proterani potpisi autora članaka, kasnije je žrtvom pala latinica, pa čak i mrsko “j” i tako je “Vjesnik” neko vreme izlazio kao “Vesnik”.

Novinari nedeljnika obukli su uniforme. Neki, kao na primer, Mutićev brat, Rade, zajedno s kolegom Živkom Ećimom, krenuli su čak i prema Pakracu i Lipiku, odakle su izveštavali o spektakularnim pobedama prijedorskog bataljona na hrvatskom frontu. Kasnije redovno prisutstvuju terenskom radu jedinica Banjalučkog korpusa i pišu o visokom moralu tada novoformirane Vojske Republike Srpske.

Najpoznatiji ovdašniji novinarski dvojac za banjalučku televiziju je takođe snimio i seriju “Istina o Prijedoru”, a koliko im je do teme emisije bilo stalo svedoče brojni iskazi svedoka: Nusreta Sivca pred Haškim tribunalom, te njihovog bivšeg kolege Muharema Nezirevića, u knjizi “Živi ništa ne znaju” – obojica su videli Mutića i Ećima u Omarskoj i Trnopolju, no vajni novinari o toj stvarnosti nikad nisu progovorili ni reč.

Ećim i Mutić su samo najeksponiraniji primeri prijedorskih ratnih huškača, ali ratni “Kozarski vjesnik” ne bi postajao bez napornog rata njihovih kolega poput Miloša Aprilskog, Saida Hadžiahmetovića, Ostoje Kesara ili Mire Kunić, te spikerice Radija Prijedor, Jadranke Vejo, Dinke Kovačević i Senije Džafić.

Ko u toj novoj stvarnosti nije znao da se snađe, kao što je to bio slučaj glavnog urednika Radija Prijedor, već pomenutog Muharema Nezirevića, bio je razrešen dužnosti na „sopstveni zahtjev“ budući da nije spreman raditi svoj posao „u okolnostima prelaska informativnih medija na rad u ratnim uslovima“, kako je sam „Vjesnik“ eufemistički okarakterisao svoju fašizaciju. Nezirevićevog posla spremno se prihvatio Zoran Baroš koji je na mesto glavnog urednika Radija Prijedor postavljen od strane Kriznog štaba odmah nakon preuzimanja grada. Tu poziciju je držao čvrsto, doduše s malom pauzom zbog “nesrpske” dozvole koju je dao Bošnjacima da uz pomoć radija traže svoje nestale porodice.

E-novine pokušale su saznati kakvim ustupcima je uspeo da ponovo dobije poverenje SDS-ove vlasti, te kako se snalazio nakon rata: neuspešno. Jer Zoran Baroš, kao sve njegove kolege iz "Vjesnika", odbija da razgovara o transformaciji od ratnog huškača do “uglednog građanina”.

Kozarski ratni huškači: reloaded

Tajanstveni posleratni putevi "Vjesnikovih" novinara bili su različiti, no nikad nisu vodili uzbrdo.

Mile Mutić je svoju poziciju morao da napusti, a zamenio ga je Slobodan Kuruzović, još diskutabilnijeg političkog pedigrea: tokom rata ne samo da je bio član Kriznog štaba, već je bio i komandanant logora Trnopolje. Mutić je u medijma iznenada uskrsno, doduše nakratko, 2006. godine, kada je na predlog Socijalističke partije (tadašnja Socijalistička partija Republike Srpske) imenovan za člana radne grupe kojoj je cilj bio uspostavljanje Komisije za istinu u BiH. Nakon protesta civilnog društva Zastupnički dom Parlamenti BiH mora je da odustane od kontroverzne odluke.

Priliku za autopromociju Mutić je dobio u maju 2010. u Prijedoru, gde je svoj senzibilitet predstavio kao pesnik tokom Međunarodnog pjesničkog popodneva. Ranje njegove radove Prijedorčani su gledali redovno u pozorištu, gde je radio kao dramaturg. Pre nekoliko godina otišao je u penziju, a da mu u životu ne bi bilo dosadno od kraja novembra prošle godine potpredsednik je društva prijedorskih književnika “Snaga riječi”. Na osnivačkoj skupštini društva s ponosom je izjavio da se “godinama borio za bolji položaj prijedorskih pisaca i krčio put pisanoj reči”. Zanjimljivo bi bilo saznati šta Mile Mutić misli o putu koji je krčio srpskim puškama, ali nažalost nismo uspeli da ga kontaktiramo.

Poznata po gostoprimstvu, Opština Prijedor i Republika Srpska pobrinule su se za zbrinjavanje i nekih drugih zaposlenika “Kozarskog vjesnika” iz ratnog doba. Tako su se u oblast odnosa s javnošću prebacili Rade Mutić i Zoran Baroš: prvi na entitetskom nivou, gde je osvanuo kao portparol banjalučkog Centra javne bezbjednosti; drugi se, pak, sličnim poslom bavio u opštini.

Baroša je 2001. dočekalo unapređenje na mesto člana Vijeća za štampu, kao istaknuti novinar vodio je i radionice za svoje mlade kolege, da bi na kraju, 2005. godine, zauzeo fotelju direktora Pozorišta Prijedor, u kojoj se nalazi i dan-danas.

Sigurno utočište ratnim zločincima u Srpskoj uvek je pružala politika, što je pokušavao da iskoristi Živko Ećim. Njegovo ime su birači mogli pronaći na listi Partije Demokratskog Progresa (PDP) 2000. godine. Lider stranke, Mladen Ivanić, okarakterisao ga je kao “ranje ne baš i aktivnog” građanina u Prijedoru. Aktiviranje Ećima nije uspeo ni PDP-u pa se nakon izbora povukao iz javnosti.

Brzo nakon završetka rata među penzinere se sklonio Said Hadžiahmetović, dežurni Bošnjak ratnohuškačke redakcije, te Miloš Aprilski. Neki se, međutim, još uvek nisu oprostili od IPC „Kozarski vjesnik".

Prava kraljica opstanka (i potencijalna vozačica Formule 1: „Čuvaj se njenog crnog golfa“, to jedan od prvih saveta koji sam dobila sam nakon dolaska u Prijedor) je Jadranka Vejo-Rečević. Uprkos tome što je na proleće 1992. upravo ona, zajedno sa još jednom spikericom Radija Prijedor, Senijom Džafić, “savetovala” bošnjačkim stanovnicima grada da oko rukava vežu bele trake, a svoje kuće da obeleže belim zastavama, ona i dan-danas radi kao novinarka istog radija. Slične sreće bila je i Džafićeva, koja je nakon rata takođe bezbrižno nastavila rad u pomenutom mediju.

Novinarsku karijeru u "Vjesniku" neometano je nastavila i Dinka Kovačević, kasnje, valjda za zasluge u izveštavanju javnosti o opasnosti koja preti od strane muslimanskih ekstremista, imenovana je bila i za prijedorsku dopisnicu “Nezavisnih novina”.

Nova vremena, nova ljubav

Sadašnji direktor IPC “Kozarski vjesnik” je Zoran Sovilj, prema sopstvenim rečima, novinar sa 30-godišnjim iskustvom, te savetnik-amater, što je na sopstvenoj koži imala priliku da oseti i potpisnica ovih redova. Da bi atmosferu u medijskom preduzeću učinio porodičnom, Sovilj je u kao novinarku zaposlio i svoju ženu, Deboru, a da bude još porodičnija glavnim i odgovornim urednikom nedeljnika “Kozarski vjesnik” postao je Radomir Rečević, muž notorne Jadranke Vejo-Rečević.

Ipak, ništa ne doprinosi sigurnosti kuće više od jasnog političkog orijentira.

Sadašnji gradonačelnik Prijedora Marko Pavić tokom rata se na stranicama Kozarskog v(j)esnika pojavljivao retko, uglavnom u člancima informativnog karaktera i obaveštenjima o obnovljenju rada pošte, na čijem čelu se tada nalazio. Manjak prostora koji mu je tada bio posvećen u lokanim medijima, Pavić obilato nadoknađuje danas. Nedelja u stranačkom biletenu njegove stranke, Demokratskog narodnog saveza (DNS), ne prođe bez nekog spektakularnog uspeha. Tako ćemo na stranicama "Vjesnika" saznati da je Prijedor “najsvjetlija tačka” i jedini grad u Srpskoj koji je protekle godine uspeo da smanji nezaposlenost (što jednog mog prijedorskog prijatelja uopšte ne čudi: “Ovdje čak i na birou možeš da dobiješ otkaz”, kaže mi.) te da se, “osim domaćinskog ponašanja u raspodjeli gradskog novca, karakterističnog i po stalnom budžetskom suficitu, Prijedor može pohvaliti time da se, mnogo prije drugih, odlučio za štednju” (jedno od autetentičnih “neugodnih” pitanja postavljenih Marku Paviću u novogodišnjem intervjuu).

Neke informacije, pak, spadaju u žanr naučne-fantastike. Novinarka Mira Zgonjanin informirajući nas na primer o izvrsnoj saradnji Prijedora i slovenačkih gradova citira Pavića, koji samouvereno tvrdi da je u toku “projekat opremanja prijedorskog aerodroma Urije”, koji će uskoro biti sposoban za primanje “drugčijih letova nego sportske”.

Zgonjaninova osim za „Vjesnik“ u svojstvu dopisnice iz Prijedora radi i za „Dnevni Avaz“. Grad, u kojem živi ima sva svojstva paralelne stvarnosti: ovde se na Dan ljudskih prava glavna briga vodi o nedostatku priključka za struju na farmi Kozarca Jusufa Arifagića, a na Dan belih traka ne izveštava se ni o čemu, jer usamljeni čovek s trakom oko ramena stojeći na gradskom trgu nije baš i privukao pažnju novinarke.

Ako do ovog pejzaža dodamo još štampariju Aleksandra Kopanje, brata nešto poznatijeg Željka, dobićemo sliku Republike Srpske u malom: nepotizam, neprincipjelne saveze, političku podobnost i nerešena pitanja iz prošlosti.

Jer “Kozarski vjesnik” je i nakon rata znao da se uspešno prilagodi stvarnosti manjeg bh entiteta.

(e-novine)