Ideja o Velikoj Srbiji u Beogradu još živi

Kakav je uticaj na današnju politiku srpskih akademika, odnosno tvoraca čuvenog Memoranduma koji se smatra nacionalnim programom čije je ostvarivanje ideje Velike Srbije bila ideološka osnova za srpski nacionalistički pokret koji je doveo do rata u 90-im?

Da li je njihovo pojavljivanje u javnosti sa prepoznatljivim stavovima o uzrocima ratova na Balkanu poslednji trzaj neuticajnih akademika koje je pregazilo vrijeme ili onih koji još uvijek odlučujuće utiču na korake koje čini vlast?

Sa druge strane, da li se istovremeno u Srbiji prećutkuje antiratno djelovanje poznatih ličnosti jer je i dalje društveno nepoželjno?

Povod što postavljamo ovo pitanje su nedavna medijska istupanja dvije ključne ličnosti sa SANU adrese – pisca Dobrice Čosića i istoričara Milorada Ekmečića i obilježavanje 15. godišnjice smrti poznatog komediografa Radivoja Lole čukića, piše Radio Slobodna Evropa (RSE)

Podsjećamo, Milorad Ekmečić koji se smatra tvorcem ideje o etničkom čišćenju kao rješenju nacionalnog pitanja u BiH, povodom objavljivanja dopunjenog izdanja knjige “Dugo kretanje između klanja i oranja.

Istorija Srba u novom veku 1492-1992”, tumači ratove u 90-im kao posljedicu američke politike koja nije dozvolila da srpski narod obnovi državu koju je stvarao dva posljednja vijeka.

Dobrica Čosić, pak, u predizbornom panegiriku Miloradu Dodiku za koga kaže da čuva srspko nacionalno dostojanstvo, poziva na otpor citat “markalizaciji i srebrenizaciji BiH”, što je implicite nepriznavanje masovnih zločina i genocida.

“Politička elita je talac tog kruga. činđić je ubijen zbog toga, a Tadić ima ograničenja. Ne znam koliko je on lično izvan tog kruga ali je sigurno da je ogroman pritisak na njega, pogotovo što je ovo, kako oni smatraju, posljedni istorijski trenutak da se ostvari taj san. Da treba sve žrtvovati da bi se dobio dio Bosne. Nije slučajno da Dodik posljednje tri godine radi to što radi da bi doveo Bosnu do apsurdne situacije i pokazao da ona zapravo ne postoji, da nije moguć njen opstanak”, kaže Sonja Biserko predsjednica Helsinskog komiteta za ljudska prava.

Milorad Ekmečić vidi mesijansku ulogu Srbije u borbi za Kosovo. Radiju Slobodna Evropa je demantovao da je, kako je napisano u novinama koje objavljuju sa njim intervju, pozvan da učestvuje u pisanju Rezolucije o Kosovu, ali pokušaj Srbije da privuče na svoju stranu dio trećeg svijeta povodom procesa priznavanja Kosova, ovako komentariše:

“To je jedna od naših velikih bitaka za ljude i države koje će biti protiv Sjedinjenih Država. Bilo bi poželjno da ih bude što više. Ali i ako ih bude četvrtina, i samo petina, naš je dobitak. Svijet ne smije pustiti da Amerika u tami davi male države i narode”, kaže Ekmečić.

Živimo li i danas sa vlašću koja je zarobljenik ovih ideja ili je srpska vlast odmaknuta od memorandumskog tumačenja svijeta, pitali smo sociologa Božidara Jakšića.

“Pa naravno da nije odmaknuta. Ispoljava se u tom zapletaju oko Kosova, oko Sandžaka, oko Republike Srpske… i tu neće biti lijeka. Zašto? Iz jednostavnog razloga. Ono što je trenutno na javnoj sceni Srbije rezultat je upravo te prethodne politike. Ti neki novi talasići koji su se pojavili nisu uspjeli da tu naplavinu etnonacionalizma stavi u istorijske zagrade, kao nešto što je bilo i čega građani Srbije treba da se stide, tako da još uvijek to živimo”, kaže Jakšić.

“Ja bih podsjetio na događaje iz 93. i 94. koji su promenili kurs Demokratske stranke . Tada je DS postavljena na kurs Dobrice Čosića i Tadićevog oca (akademika Ljube Tadića) tako da je danas javnost zagađenija sumanutim idejama nego što je bila 90-ih godina“, kaže istoričar Nikola Samardžić.

Istoričar Predrag Marković, međutim, smatra da nije tačno da je Memorandum bila ideja vodilja u ratovima 90-ih, a još manje danas.

“Koliko je Milošević slijedio Memorandum, isto toliko je radio i protiv”, tvrdi Marković.

RSE: A šta je sa današnjom vlašću?

Marković: Pa, danas je to još manje.

Jedan događaj ove nedjelje mogao bi, ipak, da ilustruje način vrednovanja nedavne prošlosti u Srbiji danas. Riječ je o obilježavanju 15. godišnjice smrti poznatog TV-autora Radivoja Lole čukića.

Pitali smo njegovog kolegu iz tadašnje TVB dramaturga Filipa Davida šta je prećutano prilikom otkrivanja spomen ploče jednog od osnivača TV, i on nas je podsjetio:

“Nije rečeno ono što je, po meni, možda i najbitnije. Kako je Lola čukić bio jedan od onih koji se početkom 90-ih suprostavio programskoj i kadrovskoj politici TV koja je uveliko doprinijela ratnoj propagandi i širenju mržnje. A koliko sam vidio u izvještaju u Dnevniku sa otvaranja spomen ploče Loli čukiću, među zvanicama nije bilo onih koji su dobili otkaze ‘92. godine, a bilo je onih koji su učestvovali u stvaranju i promociji Miloševićeve politike. Kao da se TV stidi onih koji su pokušali da odbrane profesionalni kodeks i sačuvaju čast svoje profesije, a ne stidi se svoje mračne prošlosti, godina između 90-ih i 2000-te.“

Vrijeme kada će se jasno prevrednovati odgovornost intelektualne elite u Srbiji za ratove 90-ih, sa jedne strane, i onih koji su pružali otpor ratnoj mašineriji, sa druge – još nije došlo. Na to se mora pričekati.

(24si/rse)