STRATEGIJA BOÅ NJAČKE POLITIKE U PRIJEDORU!?

(Piše: mr.Sanel Jakupović)

Polazna pretpostavka za formulisanje naslova ovog teksta dovodi se, u prvom redu (ali ne i isključivo), za postojanje problema bošnjačkog nacionalnog bića u opštini Prijedor. Postojanje problema je direktno uzrokovano, u Haškom tribunalu dokazanim, ratnim i zločinima protiv čovječnosti koji su počinjeni u opštini Prijedor nad pripadnicima bošnjačkog naroda u periodu od 1992. do 1995. godine, te postojanjem činjenice da je trenutni model državnog i društvenog uređenja Bosne i Hercegovine baziran na, isključivo, etničkom konceptu kao osnovnoj determinatni, koja je, prema meni, neprihvatljiva za trajni opstanak države Bosne i Hercegovine.

Moja je pretpostavka da sadašnji model uređenja Bosne i Hercegovine ne može da stvori pogodno tlo za konstituisanje značajnog oblika građanskog koncepta društva u nižim administrativnim jednicama države, tj. u opštinama kao osnovnim ćelijama društvene zajednice.

Kao dokaz za potvrđivanje ove pretpostavke navodim tezu da takozvani ”konstitutivni narodi” u Bosni i Hercegovini različito gledaju na koncept društvenog i državnog uređenja Bosne i Hercegovine, imajući u vidu činjenicu da na društveno-političkoj sceni i dalje vladaju i traju ciljevi takozvanih “ratnih koncepata” Bošnjaka, Srba i Hrvata.

Prema ovoj teoriji, Bošnjaci zagovaraju, uglavnom, „građanski“ koncept  uređenja države i društva, tj. Bosnu i Hercegovinu posmatraju kao trajnu determinantu, čije uređenje trebaju ravnopravno određivati, isključivo, svi građani na cijelom njenom teritoriju, državu ravnopravnih naroda i građana, sa nižim administrativnim jednicama (regijama-srednji nivo organizacije) koje neće biti primarno zasnovane na etničkom konceptu, nego i na principima  geografske, saobraćajne, ekonomske i kulturne povezanosti.

Iako bošnjački politički predstavnici isključivo polaze od ovih pretpostavki o uređenju Bosne i Hercegovine, u strategiji i operativnom djelovanju ne dokazuju na najefikasniji način takvu orjentaciju, jer nema sistemskih aktivnosti na realizaciji ključnih strategija za regeneraciju Bosne i Hercegovine u kojoj će biti moguće provesti građanski koncept, kao što je, naprimjer, strategija povratka iz Aneksa VII Daytonskog mirovnog sporazuma.

Politički predstavnici srpskog naroda iz entiteta Republike Srpske prihvataju Bosnu i Hercegovinu, isključivo i jedino, kao državu u kojoj će moći biti osiguran trajan oblik uređenja entiteta Republike Srpske sa takozvanim “građanskim entitetskim konceptom sa dominacijom srpskog naroda”, koji će biti uključen u konstituciju zbira takozvanih “građanskih entiteta” (federalnih jedinica), a to je država Bosna i Hercegovina.

Prema ovoj teoriji, svaka i(ili) nijedna odluka u Parlamentu Bosne i Hercegovine neće moći biti donijeta bez saglasnosti jednog od entiteta, u zbiru “entitetskih građanskih glasova”, što, drugim riječima, predstavlja otvoren poligon za opstrukcije i trajnu disoluciju Bosne i Hercegovine sa zagarantovanim ustavnim mehanizmima za provođenje takve disolucije i, neželjeno, nestanak države Bosne i Hercegovine.

Politički predstanici hrvatskog naroda u Bosni i Hercegovini nalaze se u procjepu uticaja i nemaju jasnu definiciju Bosne i Hercegovine, već su u koliziji između određenih elemenata građanskog koncepta po modelu koji zagovarju bošnjački politički predstavnici i, bliže, etničkog koncepta po modelu koji zagovaraju politički predstavnici srpskog naroda iz Republike Srpske, a koji im osigurava formiranje zasebnog entiteta (federalne jedinice) u varijanti trajnog entiteskog (federalnog) uređenja države BiH.

Ovakav poligon koncepata je u istom obliku i intenzitetu prenesen i institucionalizovan u nižoj državnoj administrativnoj jedinici – opštini, te se prema ovom modelu i odvija cjelokupno funkcionisanje sistema u opštini.

U opštinskom parlamentu Prijedora se odvijaju rasprave i donose odluke, koje su većinom zasnovane na gore definisanim koncepcijama etniciteta.

Budući da državno i društveno uređenje Bosne i Hercegovine označavam prema gore opisanim modelima i konceptima, može se zaključiti da u opštini Prijedor, u ovom trenutku, nema uslova za primjenu koncepta koji zagovaraju, uglavnom, bošnjački politički predstavnici, jer ne postoji kritična masa građana (u kvanitativnom i kvalitativnom smislu – uključujući i opštinske parlamentarce) koji prihavataju koncept države ravnopravnih naroda i građana.

Koncept države ravnopravnih naroda i građana, prema mojoj teoriji, je realno izvodiv jedino prema modelu stvaranja kritične mase građana koji će u Bosni i Hercegovini širiti ideje u kojima primarni suverenitet u ostvarivanju prava neće biti predodređen za isključivo Srbina, Bošnjaka ili Hrvata, nego za građanina Bosne i Hercegovine, srpske, hrvatske, bošnjačke nacionalnosti. Trenutno su, prema meni, i nažalost, Bošnjaci “baza” (temelj) koji nema predrasuda niti rezervnih varijanti za izvođenje koncepta Bosne i Hercegovine ravnopravnih naroda i građana, te, prema tome, i uticaj ideja koje promovišu ovaj koncept je izvodiv ako Bošnjaci i uticajno kvantitativno učestvuju u kreiranju, prvenstveno, političkih odluka koje će biti zasnovane na ovim ideologijama.

Prema tome, potrebe i zahtjevi tzv.”konstitutivnih naroda” u Prijedoru su dijametralno različiti u odnosu na koncept društvenog i državnog uređenja, ali također i u odnosu na ostale faktore kojima se onemogućava potpuna (optimalna) regeneracija lokalne zajednice Prijedora, jer npr., nisu iste potrebe Bošnjaka, Hrvata i Srba kada je u pitanju povratak i obnova, zapošljavanje, izgradnja spomen obilježja iz prethodnog rata, opšta karakterizacija ratnih dešavanja u opštini Prijedor, itd.

Političke partije u kojima učestvuju predstavnici Bošnjaka u opštinskom parlamentu Prijedora, kao i brojne nevladine organizacije pokušavaju i djelimično uspjevaju (naravno uz saradnju sa srpskim političkim predstavnicima i uz mentorstvo međunarodne zajednice) regenerisati ratom uništenu lokalnu zajednicu, ali uz ogroman napor u kome dolazi do tzv.”zamora materijala”, tj. gubljenja progresivnih snaga-ljudskih resursa, koji se i pored ogromnog optimizma i volje obeshrabruju pred “zidom argumenata sile” kao ustoličene trajne kategorije, od koje, prema ”nekima”, treba početi ”novi početak života” u Prijedoru.

Stoga i povod za ovaj tekst nije pokušaj “silovanja” koncepta građanske Bosne na uštrb etničkog (čitaj bošnjačkog) koncepta, već isključivi povod za kategorizaciju ovog teksta kao ”strategije bošnjačke politike u Prijedoru” predstavlja potreba da se ostvare ciljevi koji će i u ”dovoljno uticajnom” kvantitetu i kvalitetu biti temelji izgradnje i prohodnosti građanskog koncepta Prijedora.

U trenutnim uslovima, većini Srba u Prijedoru nije prihvatljiv nikakav koncept Prijedora i Bosne i Hercegovine po građanskom modelu, nego isključivo po nacionalnom, a kategorizacija bilo koje organizacije (uključujući i političke partije) sa prefiksom ”bosanski” ocjenjuje se kao isključivi jednonacionalni pokušaj Bošnjaka da kao većina ”majoriziraju” ostala dva naroda u BiH.

Stoga, „nejasni bosanski koncept“ koji se u trenutnom obliku nudi od strane predstavnika političkih partija u kojima učestvuju Bošnjaci, prema mom dubokom ubjeđenju, nije realan i dugoročno održiv za opstanak i unapređenje stanja bošnjačkog naroda u Prijedoru i cijeloj Republici Srpskoj.

Nasuprot tome, ”koncept bošnjačkog jedinstva” trebao bi da obezbijedi koherentnost u djelovanju i sveopšte jedinstvo Bošnjaka, u kome će sve progresivne snage (političke partije, kulturna i vjerska zajednica, civilno društvo, poduzetnici, akademska zajednica, omladina, itd) bošnjačkog naroda u Prijedoru i dijaspori utvrditi jasnu viziju i strategiju bošnjačkog naroda u izvođenju zajedničkog, i za Bošnjake konačnog i jedinog trajnog koncepta Bosne i Hercegovine kao države ravnopravnih naroda i građana, te koji će tako utvrđenu strategiju putem izvodivih ciljeva i realizacijom aktivnosti u projektovanom vremenskom okviru ugrađivati u uništeno i degradirano „građansko“ tkivo Prijedora (i Bosne i Hercegovine).

U izvođenju ovako zamišljenog koncepta nisu potrebne nikakve krupne intervencije bilo kojeg vanjskog faktora (međunarodne zajednice, vlada u BiH, opštinske administracije, i sl.), nego se radi, isključivo, o volji i visokom stepenu svijesti i organizacije Bošnjaka u ostvarivanju trajnog koncepta budućnosti za vlastitu i buduće generacije građana koji se osjećaju kao Bosanci i Hercegovci u smislu ispoljavanja državne pripadnosti, a isto tako, i ne manje važno, kao Bošnjaci, Srbi, Hrvati, Romi kao pripadnici nacionalnog kolektiviteta ili kao katolici, muslimani, pravoslavci, jevreji u smislu vjerske pripadnosti.

Za izvođenje prethodno navedene koncipirane strategije potrebno je provesti dva ključna- strateška cilja bošnjačkog naroda, a to su (1) masovni izlazak na izbore i (2) investiranje kapitala prijedorske dijaspore u Prijedor.

Prvim ciljem postići će se stabilizacija i rast političkog uticaja Bošnjaka, između ostalog, i u smislu širenja „građanskog koncepta“, a drugi cilj zaustaviti će tendencije iseljavanja stanovništva kao ”baze svih baza”, te stvoriti novo zapošljavanje koje će ostvariti ostanak i opstanak ljudi u Prijedoru, kao i značajniji  povratak stanovnika iz dijaspore.

Sadržaj koji se nudi u obliku  nedovoljno razrađenog, tj. „nejasnog bosanskog koncepta“, bez ovih ciljeva ili sa “maglovito” definisanim ciljevima, prema meni, ne može ostvariti jednakim intenzitetom i u realnom vremenu regeneraciju Prijedora kao bosanskog grada „građanskog koncepta“, niti regeneraciju ratom uništene bošnjačke zajednice Prijedora koja nije jasno utvrdila vlastiti cilj.

U Prijedoru, septembra 2008.godine