Otrovne čestice nebrige

Zainteresovani apelima koje su medijima upućivali članovi Eko pokreta Omarska kao i sve češćim izvještavanjem o problemima lokalnog stanovništva zbog djelovanja rudnika željezne rude, odlučili smo porazgovarati sa Bojanom Niševićem, članom Upravnog odbora pokreta. Članovi pokreta pored zalaganja za poštovanje ekoloških standarda zalažu se i za osnivanje opštine Omarska.

Koje su to negativne ekološke posljedice djelovanja Rudnika željezne rude "Omarska"? Kako se manifestuje to negativno djelovanje?

U Omarskoj imamo veliki problem sa taložnim česticama prašine, koji je alarmantan jer se deponija rude i utovarna rampa nalaze faktički u centru mjesta. A kako je ruda koju rudnik Omarska proizvodi superfine granulacije, može se pretpostaviti da su posljedice po zdravlje stanovnika velike. Pogotovo tokom sušnih ljetnih dana. Napominjem da je centralna osnovna škola za ovo područje udaljena od ovih izvora prašine ne više od 100 m.

Zemljište se zagađuje kada se rasuta prašina sapira u tlo ili ako zagađenje dolazi na drugi način pomoću površinskih voda u tlo, ovo je bitno, jer većina stanovnika Omarske živi od domaće uzgojene hrane.

Negativan uticaj na površinske vode dešava se samom upotrebom vode iz rijeke Gomjenice koja se koristi u procesu proizvodnje rude. Zbog prevelikog zahvata ribnjak Saničani je prijavio ArcelorMittal Inspektoratu RS. Poslije upotrebe u procesu proizvodnje, otpadne zamuljene vode se transportuju otvorenim i zatvorenim kanalima (između naseljenog područja) u jezero Međeđa. Na dnu brane jezera Međeđa koja sama od sebe predstavlja opasnost (a kao visokorizična je i priznata u Prostornom planu opštine Prijedor 2008.- 2018.) nalazi se otpusni ventil koji se povremeno otvara kada se poveća pritisak na branu. Onda ovakva muljom zagađena voda otiče dalje i u Gomjenicu i u tlo. Treba spomenuti i da je korito Gomjenice izmješteno u dužini od 10 km jer je prelazilo preko rudnog tijela Buvač.

Ovim je potpuno uništen ekosistem na tom području, iako je čitava dolina rijeke Gomjenice bila zaštićena u Prostornom planu RS do 2015. u kategoriji zaštićenog prirodnog pejsaža. Novo korito je potpuno neprirodno, bez šume i mnogo šire od starog, bez uslova za opstanak životinja ili riba na tom dijelu. Negativan uticaj na površinske vode može nastati i pri održavanju i pranju mašina koje se koriste u procesu proizvodnje. Ukoliko se ovo ne vrši na odgovarajućim platformama sa kanalima i prečišćivačima može doći do sapiranja toksičnih materija i ulja u tlo ili u površinske vode.

Podzemne vode su možda i više opterećene zagađenjem. Da bi zaštitili površinski kop od podzemnih voda iskopani su duboki bunari iz kojih se velikim pritiskom ispumpava voda u metalna korita koja dalje vode u Gomjenicu. Ovim djelovanjem bunari stanovništva ostaju bez vode, što je naročito izraženo poslije instaliranja bunara koji štite novi kop Buvač.

U Nacrtu studije uticaja na životnu sredinu PK Buvač je napisano da će eksploatacijom na Buvaču zbog njegove prosječne dubine od 150 m svi vodonosni horizonti biti otkriveni. Omarska, i pored tolike količine novca koji je izvučen iz nje, na pragu druge decenije 21. vijeka nema vodovod i jedini izvor i tehničke i pitke vode su bunari, za skoro sve stanovnike Omarske na čitavoj njenoj teritoriji. Iz nekog razloga, da li zbog sapiranja deponije koncentrata rude padavinskim vodama, ili ispuštanja zagđene vode iz jezera „Međeđa“ došlo je i do kontaminacije bunarskih voda teškim metalima. Opet, to predstavlja ogroman problem zbog nepostojanja vodovoda.

Buka iz rudnika takođe predstavlja ogroman problem, opet zbog blizine kopa a i postrojenja rudnika centru naselja. Ivica Buvača je na nekim mjestima i na 50 m od prvih kuća. Pogotovo u noćnim satima buka predstavlja problem, kada se rad bagera i dampera može čuti i po 15-20 km daleko od kopova. A tu su buka i vibracije nastale povremenim miniranjima. Prekomjerni nivoi buke su jedan od tri najrazornija zagađivača životne sredine.

Posebno je štetna buka kojoj je čovek izložen u snu. Ovaj problem je i prepoznat od resornog ministarstva koje je u Ekološkoj dozvoli za stare, ugašene kopove Međeđu i Jezero naložilo ArcelorMittal-u da do kraja 2009. postavi zaštitne barijere između izvora buke. Radovi na ovome kao ni na sijaset drugih zaštitnih mjera iz ove Eko dozvole nisu ni počeli, iako je nekima bio rok 2009. godina. A pouzdano znamo da nisu nikad ni angažovali nijednu firmu specijalizovanu za projekte zaštite od buke, iako bi to trebalo biti normalno da ovakva kompanija uradi.

Postoje li neka egzaktna istraživanja?

Kad su u pitanju egzaktna istraživanja, katastrofalno je što ovakva istraživanja ne postoje! Iako je Eko pokret Omarska zainteresovana strana, iako smo to tražili, nikad od ArcelorMittal-a nismo dobili nijedan izvještaj, zapisnik ili rezultat mjerenja sa monitorniga koje su obavezni da obavljaju periodično, prema Eko dozvoli za stare kopove iz novembra prošle godine, a i po nekim drugim regulativama. Nismo ni upoznati da li se takvi monitorinzi vrše.

Na terenu, iako ga često obilazimo nismo nikad primijetili bilo kakve ekipe koje vrše neka mjerenja vezana za ove monitornige. Katastrofalno je i što ne postoje ekološke stanice koje bi mjerile parametre bitne za ovakvu vrstu djelatnosti (buka, prašina i sl.)! Tu i tamo je izvršeno poneko nezavisno mjerenje.

Podvlačim nezavisno jer Eko pokret Omarska, sva mjerenja ili studije koje izvrši „Rudarski institut“ d.o.o. iz Prijedora ne prihvata kao nezavisna. U vlasništvu je firme koja je zajedno sa ArcelorMittal-om osnovala „ArcelorMittal Prijedor“ d.o.o. Ta firma u „Rudarskom institutu“ d.o.o. ima 77,7% vlasništva, a u „ArcelorMittal Prijedor“ d.o.o. ima 49% vlasništva, radi se o firmi „RŽR Ljubija“ a.d. čiji su menadžeri zaposleni i u zajedničkoj firmi, pa je jasno da „Rudarski institut“ d.o.o. ne može biti nezavisan i da postoji očigledan sukob interesa. Znači, nezavisna mjerenja su izvršena ne na inicijativu ArcelorMittal-a već na inicijativu drugih strana od kojih su i bila su plaćena, iako je po Zakonu o zaštiti životne sredine zagađivač obavezan da plaća ovakva mjerenja.

Na primjer, Dom zdravlja Prijedor na inicijativu ambulante iz Omarske je naručio i platio mjerenje nivoa buke i kvaliteta vazduha od Instituta zaštite, ekologije i informatike Banjaluka. Zapisnik o nivou buke konstatuje da buka prevazilazi dozvoljene nivoe, iako su postrojenja radila minimalnim kapacitetima. Istovremeno su vršena mjerenja i buke i vazduha.

Citat iz zapisnika o kvalitetu vazduha: „U toku mjerenja (20.07.2008.) navedena postrojenja su radila minimalnim kapacitetom i vlažnim materijalom (prethodna dva dana je padala kiša). Preporučuje se ponovno ispitivanje stanja kvaliteta vazduha kada pomenuta postrojenja rudnika budu radila punim kapacitetom i suvim materijalom koji emituje mnogo više prašine u odnosu na vlažni materijal“. Ova preporuka nikad kasnije nije bila ispoštovana. Postrojenja su radila minimalnim kapacitetima jer su bila ugašena čim bi se lako prepoznatljivi kamion sa mjernim uređajima primakao Omarskoj.

Takođe, Ministarstvo prosvjete RS je naručilo i platilo hemijsku analizu vode iz školskih bunara na području Omarske, konstantovano je prisustvo visoke doze teških metala u školskoj vodi bunara područne škole u Gradini. Gradina je selo razoreno aktivnostima rudnika, u svakom smislu geografskom, socijalnom i ekološkom. Prema tim analizama koje je izvršio Institut za zaštitu zdravlja Banja Luka, voda u školskom bunaru sadrži dva puta više gvožđa (Fe) i četiri puta više mangana (Mn) od graničinih vrijednosti.

Na našu inicijativu i inicijativu međunarodne NVO Bankwatch SEE tražili smo podatke od Doma zdravlja u Prijedoru o zdravstvenom stanju stanovništva sa rudnikom graničnih sela: Niševići, Omarska i  Gradina.

Tražili smo analize o registrovanom stanovništvu u ambulanti Omarska za period od posljednjih 10 godina. Začudo, mogli su nam dati samo period od kad je rudnik otvoren odnosno od 2004. godine do 2008. i to samo brojke za bolesti po registarskim oznakama. Ipak i na osnovu ovog šturog podatka može se naslutiti katastrofalno stanje.

U ova tri naselja od 13 koja pripadaju zoni sekundarnog centra Omarska registrovano je u ambulanti 13025 stanovnika. Od toga je najviše registrovanih oboljenja iz tri grupe koje mogu biti uzrokovane zagađenjem vazduha i vode od ukupno 11 prikazanih grupa. I to: pod jedan, bolesti sistema za disanje – 3652 stanovnika. Pod dva, bolesti sistema krvotoka – 2569 stanovnika. I pod tri, bolesti mokraćno-polnog sistema – 1258. Što je ukupno 7479 ili 57.42% od ukupnog broja registrovanih. Svi podaci sakupljeni u ambulanti se otpremaju u Dom zdravlja Prijedor, i kasnije nisu dostupni doktorima iz Omarske osim u ovakvim šturim oblicima u kakvom smo ih i mi dobili.

Ozbiljna, nezavisna studija uticaja rudnika Omarska na zdravlje stanovništva nikad nije urađena iako je više puta tražena od zdravstvenih radnika ambulante u Omarskoj. Nepostojanje ovakvog istraživanja se od Doma zdravlja pravda nedostatkom sredstava, što je apsurdno. Time se teško stanje ne može ozvaničiti, ali ono što je sigurno da sve i jedan zdravstveni radnik koji duže vrijeme radi u ambulanti u Omarskoj može posvjedočiti o pogoršanju stanja od kad je ArcelorMittal započeo svoje operacije. Lično sam slušao izjave ljekara o katastrofalnom zdravstvenom stanju stanovnika. O tome da djeca dolaze na sistematske preglede za prvi razred osnovne škole sa neispravnim nalazima urina. Ili npr. o rijetkim oblicima tumora mozga koji su se pojavili u Gradini među stanovnicima koji nisu rodbinski povezani. Očigledno je da postoji nebriga i lokalnih i republičkih vlasti za ove stanovnike.

Nedavno je urađen i Nacrt studije uticaja na životnu sredinu za P.K. Buvač. Ova studija je obavezna u procesu dobijanja ekološke dozvole, a po Zakonu o uređenju prostora Republike Srpske, bez ekološke dozvole se ne može dobiti dozvola za građenje. Za izgradnju objekta bez dozvole za građenje odgovorno lice se kažnjava sa 2-3 godine zatvora, P.K. Buvač je već odavno došao do svoje treće etaže. Nacrt studije uticaja na životnu sredinu je radila firma „Rudarski institut“ d.o.o. i na Nacrt smo zajedno sa odbornicima u skupštini opštine Prijedor i savjetom mjesne zajednice Omarska napisali obimnu primjedbu jer je Studija u najmanju ruku neozbiljno urađena.

Zakonski za ovakvu studiju uticaja rudnika obavezno je obraditi taložne čestice što nije urađeno, jonizirajuće i nejonizirajuće zračenje takođe nije urađeno, a da ne pominjem što u opšte nisu obradili podzemne vode iako se radi o studiji uticaja rudnika, a i na početku Nacrta su priznali da će Buvač otkriti sve vodnosne horizonte. Ovo sve oslikava u kom je maniru Studija rađena, prepisivanjem enciklopedijskih članaka i nekih prethodnih studija. Takođe su se usudili pomenuti pošumnjavanje koje je izvršio Eko pokret Omarska na malom dijelu uništenog korita Gomjenice, iako je ArcelorMittal bio obavezan da izvrši potpunu rekultivaciju ovog uništenog korita.
Imali smo i dvodnevni obilazak terena od nezavisnog konsultanta (ime: Barrie Mould) EBRD-a za životnu sredinu čiji izvještaj naposlijetku nikad nismo vidjeli.

Kakva ugrožavanja ljudskih prava i privatne svojine su prisutna u Omarskoj – pominjete "nestandardnu eksproprijaciju"?

Iako ovo ne spada u uži djelokrug naših aktivnosti, na terenu smo se suočavali sa očajnim žalbama stanovnika ne samo na zagađenje životne sredine već i na ova prava koja pominjete. Daću vam primjer jednog stanovnika Omarske. Z. P. živi na porodičnom imanju odmah uz deponiju koncentrata rude. Stvar je u tome što ArcelorMittal iseljava samo one stanovnike koji fizički smetaju njihovim operacijama. Dok su ostali ostavljeni na nemilost prašini i teškim metalima. Z. P. nije nikad ponuđen da mu se otkupi njegovo imanje uz fer cijenu i da se on iseli iz nezdrave okoline. Isto tako njegova njiva od koje je faktički živio je potopljena i uništena operacijama Kompanije. Nudio im je tu njivu na otkup po fer cijeni, nisu pristali. Nudio im je da dovedu njivu u prvobitno stanje – nisu ni na to pristali. Ima čak i pravosnažnu presudu da su dužni da mu isplate odštetu za ovu njivu, odštetu nisu nikad isplatili. Brojni su ovakvi primjeri ljudi kojima se deponija jalovine naslonila na kuću, kojima je zabranjeno da rade i da se razvijaju, kojima je uzurpirana privatna svojina, koji nisu iseljeni iako žive u nezdravim uslovima.

Faktički uz pomoć lokalne vlasti u regulacionom i prostornom planu ArcelorMittal je omeđio tzv. „eksploataciono polje“ u kom im je dozvoljeno da rade šta god hoće. Unutar tog polja vlasnicima nije dozvoljena dalja gradnja kako ne bi dizali vrijednost zemljišta za moguće buduće eksproprijacije. Unutar tog polja Kompanija može da zakopa gdje želi bez odobrenja  vlasnika zemljišta. Unutar tog polja Kompanija posluje i operiše bez skoro ikakvog inspekcijskog nadzora – tek poslije našeg obimnog zvaničnog zahtjeva koji smo poslali sa Centrom za životnu sredinu Inspektoratu RS izvršena je kontrola. Pod nestandardnim eksproprijacijama podrazumjevamo to što su vlasnici odvođeni pojedinčano iza zatvorenih vrata i niko nije znao ko je koliku cijenu postigao, pa su tako iz određenih razloga dvije potpuno iste parcele, jedna do druge, plaćene i sa po 6-7 puta različitom cijenom. Pomenutom konsultantu EBRD-a Barrie Mould-u je, za nas, neimenovani Francuz pravnik, revizor Kompanije, izjavio „da je zabrinut da je postojao određeni nivo korupcije pri eksproprijacijama“.

Da li je  ArcelorMittal objavio da će otpustiti 60 radnika u Omarskoj kako vi tvrdite? Šta očekujete od načelnika opštine Pavića da uradi povodom toga?

Radi se o medijskim objavama i izjavama direktora Mladena Jelače o tzv. dobrovoljnom odlasku radnika iz preduzeća. Što je ljepši naziv za otkaz. Mogu da se sami prijave i da dobiju otpremninu ili da ih rukovodioci izaberu i da ostanu bez ičega. Na linku http://www.ekapija.com/website/bih/page/249797 možete pročitati jednu takvu vijest iz medija. Samo što ovdje piše da ArcelorMittal Prijedor d.o.o. ima 700 radnika, dok su nas informisali o cifri od 755 radnika, pa mi nije jasno gdje je nestalo ovih 55 ljudi, a planirano je da smanje broj na 670.

Ovdje bih želio napomenuti da od ovolikog broja radnika u firmi čije su glavne operacije u Omarskoj, samo njih tridesetak je iz Omarske.

Pitanje radnika nije takođe u užem krugu našeg interesovanja, pa tako ovo pitanje i ne razmatramo a ništa ni ne očekujemo od načelnika. Mi smo imali očekivanja prema njemu u vezi nekih krupnijih i važnijih stvari za Omarsku, a dobili smo samo ponižavanje i neuspješan, čak šta više smješan, pokušaj diskreditacije. Ipak iza Eko pokreta Omarska stoje djela i rezultati iako radimo relativno kratak period.

Kakvu alternativu izgradnji cementare u Omarskoj predlažete načelniku Paviću? Da li je moguće da cementara radi bez ekoloških posljedica?

Apsolutno nije moguća cementara bez ekoloških posljedica i sa nultim uticajem na životnu sredinu! Takvo nešto još nije izmišljeno. Krenimo samo od sirovine, konkretno za cementaru u Omarskoj morao bi da se dokrajči postojeći kamenolom Drenovača i otvore dva nova kamenoloma, svi u neposrednoj blizini Kozarca i Nacionalnog parka Kozara. Možda neki od njih čak i zadiru u Nacionalni park, jer se zbog nekih EU direktiva mora povećati procenat zaštićenih površina. Ne treba posebno govoriti o zagađenju prašinom koje nastaje u našim kamenolomima. Znači sama eksploatacija sirovine bi negativno uticala na životnu sredinu., a tu su i transport sirovine te proizvodni proces.

Predlažemo da načelnik pronađe mogućnost da se na zemljištu koje je klasifikovano kao poljoprivredno visokog kvaliteta, što je zakonom zaštićeno zemljište, podignu plastenici, odnosno, proizvodnja hrane koja bi bila najisplativija. Ukoliko načelnik opštine nema ljude u opštini koji su sposobni da napišu ovakav relativno jednostavan projekat i biznis plan mi se nudimo da ga napišemo i predlažemo mu da očisti opštinu od nesposobnih kadrova. Mogućnosti su razne na ovom području. Neka na primjer, daju podršku brojnim voćarima iz Omarske i osmisle projekat izgradnje hladnjača kojih nedostaje u ovom voćarskom kraju, pa se jabuke voze i po 60 kilometara udaljene hladnjače. Jabuka dostiže dvostruku ili trostruku vrijednost ukoliko odstoji u hladnjači. Hladnjače bi same sebi dalje otvorile preradu voća itd.

Takođe, da napomenem da trenutno autobusi dovoze 90% radnika u rudnik Omarska sa drugih krajeva opštine Prijedor, pa ne vidim zašto onda tako ne bi radnici iz Omarske bili prevoženi na lokaciju cementare koja ne bi bila opterećena velikim zagađivačem kao što je proizvodnja željezne rude.

Nije naš posao da osmišljavamo projekte i pronalazimo alternative. Neki ljudi su debelo plaćeni za to. Ako nisu sposobni da rade svoj posao neka daju ostavke. Ipak i pored svega mi smo spremni da ponudimo pomoć u pronalaženju ideja.

Koji radovi na infrastrukturi čiji rok izgradnje je bila 2009. još nisu ni počeli kako navodite u saopštenju?

Od rokom predviđenih radova za 2009. godinu izgrađen je samo most na Odbojni iza kojeg nema puta, faktički on vodi direktno u njivu. Napominjemo da je ovaj regulacioni plan usvojen pod pritiskom načelnika Marka Pavića koji ima većinu odbornika u skupštini opštine. Plan je usvojen već na drugom zasjedanju novog saziva skupštine gdje novi odbornici nisu ni imali prilike da se bliže upoznaju sa planom, gdje su na sjednici dobili odluku o usvajanju plana sa blanko datumom i gdje je zatražena pauza od strane načelnika kad su neki odbornici iz njegove stranke počeli da govore protiv plana. Plan ne sadrži neke veoma bitne objekte koji su traženi od stanovništva, npr. podvožnjak ispod pruge koji povezuje centar i južni dio naselja. Sadašnji nadvožnjak je nepraktičan, ne koristi se, osim za kontrolu utovara rude. Ne sadrži zaštitne barijere, niti predviđa izmještanje utovarne rampe i deponije rude iz centra naselja. Nije slučajno što plan ne sadrži vodovod, i pored toga što ArcelorMittal ispumpava vodu iz nekolicine bunara, a broj ovih bunara će se još povećavati razvojem Buvača. Sve se vrti oko novca. Načelnik se dobro potrudio da u regulacionom planu zaštiti ArcelorMittal od svakog troška osim za objekte koji su njima od važnosti i koje će osim stanovnika i oni za potrebe svoje proizvodnje koristiti.

Da li postoji projekat vodovoda za Omarsku? Da li je bilo ko u mjesnoj zajednici spojen na vodovode Prijedora ili Banjaluke?

Postoji projekat po kome prolazi magistralni vodovod pored Omarske ali ne postoji sekundarna mreža za samu Omarsku. Na vodovod Tomašica spojeno je nekoliko domaćinstava u selu Marićka, ali to je zanemariv broj u odnosu na ogroman broj stanovnika posebno u centru koji piju nezdravu vodu, bakteriološki i hemijski neispravnu.

Toliki novac je stvoren i odnešen iz Omarske. Dva kopa su do kraja iskorištena i ugašena. A Omarska nikad nije dobila vodovod. Načelnik Marko Pavić radi na svim poljima da Omarska ne napreduje onim tempom kojim bi trebala, jer ukoliko se razvije može da pretekne Prijedor i da se odvoji od njega. Pa tako je i vodovod samo šargarepa na štapu koja se decenijama nudi stanovnicima Omarske. Šta da očekujemo od čovjeka koji je obećao da će vodovod u Omarskoj biti završen ove godine?

Obećavao je on to i ranije u prigodnim prilikama, kao što su izborni mitinzi itd. Narod je od njega puno očekivao jer su se vodili mišlju da je on sa našeg kraja, pa će nama najprije pomagati. Mislili su, pobogu, pa išao je u osnovnu školu u Omarsku. Međutim od toga je ostalo veliko razočarenje. Najbitnije je da se prijedorska čaršija razvija, da se prave fontane i skulpture. A i sam Prijedor ima problema sa vodosnabdjevanjem pored ovolikog hidropotencijala u opštini, ljetos su često bili pod vodo-restrikcijama ( u 21. vijeku)!

Da li ste pokušali da organizujete potpisivanje građanske peticije za Omarsku kao opštinu? Šta očekujete od Pavića, to je pitanje u nadležnosti Vlade RS?

Ovakvu peticiju nismo organizovali. Opet to nije djelokrug Eko pokreta Omarska, nije po našem statutu da organizujemo ovakve peticije. Načelnik je javno prozvao u novinama nas omladince da se zalažemo za opštinu Omarska, kao da je to nešto zlo.  U Omarskoj postoji Inicijativni odbor za opštinu Omarska, rađene su i neke studije o samoodrživosti koje su se pokazale vrlo uspješnim. Čeka se novi Zakon o teritorijalnoj organizaciji RS u kom je tačno opisan put do opštine. Prema ovom novom zakonu imamo sve uslove za opštinu Omarska. Po tom zakonu, pitanje nije u nadležnosti Vlade RS, mada bi podrška od vlade za tako nešto dobro došla, već je u nadležnosti Skupštine RS. Samo nastojanje načelnika da identifikuje priču o opštini Omarska kao zlo govori šta možemo očekivati od njega po tom pitanju. Dosadašnja nesposobnost, nezainteresovanost i površnost lokalnih vlasti u Prijedoru bi samo još više došla do izražaja.

Neki članovi Eko pokreta Omarska jesu i članovi Inicijativnog odbora za opštinu Omarska, a svi aktivni članovi lično podržavaju priču o opštini Omarska. Ipak želimo razdvojiti priču o Eko pokretu Omarska i priču o opštini Omarska. Eko pokret Omarska se prevashodno zalaže da zagađivači u Omarskoj poštuju zakone, regulative i propise, te da se lokalna i republička vlast više posvete zaštiti stanovništva i njegove životne sredine. To je djelokrug Pokreta. Pokret ne radi na pitanju opštine Omarska, to nije u statutu, a ni u dugoročnom ni u akcionom planu Pokreta.

Zašto bi Omarska trebala dobiti status opštine?
 
Omarskoj uopšte nije potreban Prijedor da bi funkcionisala. Omarska je bila opština i prije masovne eksploatacije rudnika, neki navodi govore da je to bilo do 1962. godine. Omarska postoji i živi kao zaokružena lokalna zajednica, a ne kao prijedorsko naselje. Inače i stanovništvo više teži Banja Luci nego Prijedoru. Omarska je i prepoznata u Prostornom planu opštine Prijedor 2008.-2018. kao zasebna cjelina, gdje je okarakterisana kao zona sekundarnog centra. Sa svojih 13 naselja prostire se na oko 265 km2 i ima oko 17000 stanovnika što je veće od preko 25 već postojećih opština u RS. Napominjem da po završnim računima preduzeća iz 2004. godine Omarska je u prihodima opštine učestvovala sa 29,7%. A preduzeće koje operiše rudnicima je registrovano tek u avgustu 2004. godine. Omarska se nalazi na veoma povoljnom geografskom položaju, blizu centra Prijedora i centra Banje Luke. Omarska ima i neophodne infrastrukturne objekte: željezničku i autobusku stanicu, policijsku stanicu, ambulantu, osnovnu školu sa područnim odjeljenjima, obdanište, dvije benzinske pumpne stanice itd.

I na ove institucije postoje veliki pritisci. Početkom ove godine htjeli su nam ugasiti ambulantu, pa je narod to odbranio. Obdanište radi pod veoma otežanim uslovima, samo jedna vaspitačica je zaposlena, ne žele da održavaju zgradu ni dvorište, niti žele da kupe nove krevete za djecu, kreveta nema dovoljno. Nadležni iz Prijedora, po naređenu načelnika nisu htjeli čak ni da obilježe horizontalnu signalizaciju po Omarskoj.

Vraćanje sredstava u Omarsku nije proporcionalno kako ona iz nje odlaze. Sporadično, tu i tamo se popravi neki objekat kako bi se narodu „zamazale oči“. I to načelnik Marko Pavić punim ustima iskoristi da se pohvali kako je sve u Omarskoj „on napravio“. To ne može biti slučaj jer ništa nije pravljeno sredstvima iz njegovog džepa. Omarska od Prijedora i ArcelorMittal-a ima samo štetu i skoro nikakvu korist, korist od rudnika će imati samo kad postane opština. Omarska treba da postane opština, jer ovakav dosadašnji režim od strane Prijedora samo doprinosi propadanju i zamiranju Omarske. Ako se ovako nastavi očekuje je slična sudbina koju je doživila Ljubija, koju je Prijedor do kraja iscijedio i sada liči na „grad duhova“.

Zbog toga Omarska treba da bude opština. Iako ne postoje egzaktna istraživanja, ali neke analize pokazuju da na jednu porodicu iz Omarske u prosjeku dolaze dvije nastanjene u inostranstvu. Upravo zbog nepovoljnih uslova stvaranih decenijama pod uticajem Prijedora koji parazitira na Omarskoj, dijaspora iz Omarske je ogromna od Kanade, preko Švedske, Njemačke, Austrije i Švajcarske do Australije. Poslednje eksproprijacije su doprinjele i iseljavanju značajnog broja stanovnika u Banju Luku.

Prijedoru nije stalo da se Omarska razvija i svaki njen napredak se smišljeno guši, jer samo pomoću tog klinča u kom se Omarska drži Prijedor može da koristi sredstva koja dolaze iz nje.

Banalan primjer, drugoligaš F. K. „Omarska“ skoro ništa ne dobija od ArcelorMittal-a, dok je ova kompanija generalni sponzor F.K. „Rudar“ Prijedor iako sva sredstva koja ArcelorMittal stvara potiču sa teritorije Omarske. A F.K. „Omarska“ je 100 metara od ArcelorMittal-ovih postrojenja. Uzgred da pomenem, F.K. „Rudar“ je baš zbog sponzorstva oteo to ime od istoimenog kluba iz Ljubije, o čemu postoji i sudska parnica.

U Omarskoj je samo zalaganjem entuzijasta koji vole ovo mjesto osnovano Dobrovoljno vatrogasno društvo Omarska koje uz pomoć dobrih ljudi prikupilo opremu i vozila. Ovi momci su izlazili ljetos na preko 20 požara i opština tj. načelnik Marko Pavić nisu željeli ni da razmotre njihove zahtjeve za zakonom predviđene naknade za ova gašenja. Sve dok Društvo nije zaprijetilo tužbom jer je zakonom predviđeno da opština isplaćuje naknade za gašenje požara dobrovoljnim vatrogascima. To je još jedan primjer koliko lokalna vlast želi da uguši svaki napredak Omarske, pa i to Dobrovoljno vatrogasno društvo, koje je ljetos po ko zna čijem nalogu bilo kontrolisano i od EUFOR-a.

Pored ovog postoji značajan broj i drugih organizacija u Omarskoj, KUD Omarska, Omladinska NVO Ferum, Boračka organizacija, veoma jako Lovačko društvo, Auto moto klub itd.

Jedan od nezvaničnih ali i aktuelnih stavova (čak i aktuelne lokalne vlasti) zbog čega Omarska ne treba da bude opština kojim se nekim stanovnicima Omarske „zamazuju oči“ je i da bi stvaranje opštine Omarska doprinijelo da Prijedor postane većinski bošnjački grad. To je još jedan veoma loš primjer kako se političari žele okoristiti igrom na kartu nacionalnih interesa, te kako žele iskoristiti patriotska osjećanja stanovnika Omarske za podršku svojim samo na ličnom materijalizmu zasnovanim planovima.

Omarska zasada ni od Prijedora ni od ArcelorMittal-a nema ništa osim trovanja, zagađenja i iseljavanja. Zbog zdravlja njenih stanovnika i da bi se spriječilo izumiranje Omarske koje je već galopom u toku ona treba da postane opština!

(Draško Ajder; 6yka)