svabo
U periodu između maja i avgusta 1992. godine, jedinice Prvog krajiškog korpusa Vojske Republike Srpske (VRS), u sadejstvu sa jedinicama Policije Republike Srpske, Teritorijalne odbrane (TO) i različitim dobrovoljačkim grupama, izvršile su napade na veliki broj sela s većinskim bošnjačkim ili hrvatskim stanovništvom u opštini Prijedor.
U dokumentima VRS i Ministarstva unutrašnjih poslova (MUP) Republike Srpske, borbena dejstva na području prijedorske opštine označena su kao „operacije čišćenja“ i akcije razbijanja grupa ekstremista. Međutim, u više presuda pred Međunarodnim krivičnim sudom za bivšu Jugoslaviju (MKSJ) utvrđeno je da su te operacije zapravo podrazumevale sistematsko ubijanje, zlostavljanje, hapšenje i zatvaranje nesrpskog stanovništva, kao i uništavanje i pljačkanje njihove imovine.
Na području opštine Prijedor stradalo je više od 3.000 civila tokom 1992. godine, a do druge polovine oktobra iste godine iz te opštine se iselilo oko 38.000 stanovnika bošnjačke i hrvatske nacionalnosti.
Za zločine počinjene na teritoriji opštine Prijedor tokom rata u Bosni i Hercegovini pred MKSJ pravnosnažno je osuđeno 18 lica u 11 predmeta. Osuđen je gotovo ceo državni vrh Republike Srpske sa Radovanom Karadžićem, Biljanom Plavšić i Momčilom Krajišnikom na čelu. Pred MKSJ je osuđeno i više pripadnika policije, komandira obezbeđenja i vođa smene straže prijedorskih logora, kao i predstavnika lokalnih i regionalnih političkih struktura.
U novembru 2017. godine, MKSJ je komandantu Glavnog štaba Vojske Republike Srpske Ratku Mladiću izrekao prvostepenu presudu, kojom je osuđen na doživotnu kaznu zatvora. Mladić je, između ostalog, osuđen za progon, istrebljenje, ubistvo, deportaciju i prisilno premeštanje u opštinama širom BiH, među kojima je i Prijedor. Ujedno, Ratko Mladić je jedini visokorangirani oficir VRS osuđen za zločine u Prijedoru.
Za zločine počinjene u Prijedoru do danas, ni u Srbiji ni u BiH, nije odgovarao nijedan komandant brigada iz sastava 1. krajiškog korpusa koje su učestvovale u operacijama u Prijedoru, među kojima je najznačajnija 43. motorizovana brigada (43. mtbr) VRS, iako su komandant i zamenik komandanta te brigade – pukovnik Vladimir Arsić i major Radmilo Zeljaja – u presudi MKSJ Milomiru Stakiću označeni kao saizvršioci zločina.
Cilj ovog dosijea je da upozna javnost sa okolnostima zločina počinjenih tokom vojnih operacija u Prijedoru 1992. godine; da stavi na uvid dostupne podatke i dokaze o ulozi i odgovornosti jedinica 1. krajiškog korpusa VRS, pre svega 43. mtbr, za zločine počinjene u toj opštini, kao i o postupanju oficira i nadređenih komandi VRS nakon zločina.
Prvi deo dosijea posvećen je formiranju Vojske Republike Srpske u maju 1992. godine, njenih korpusa i jedinica, sa detaljnom strukturom 43. mtbr i drugih jedinica 1. KK VRS prisutnih u Prijedoru. Takođe, u prvom delu dat je politički kontekst događajâ u Prijedoru i pregled političkih odluka donetih na republičkom i lokalnom nivou koje su odredile pravac delovanja VRS tokom oružanog sukoba u BiH.
Napadi srpskih snaga na sela u opštini Prijedor analizirani su u drugom delu dosijea. Napadi su se uglavnom odvijali po istom obrascu. Najpre bi stanovnicima nesrpskih sela srpske snage uputile ultimatum za predaju oružja, a zatim bi usledilo granatiranje sela, bez obzira na to da li su uslovi postavljeni ultimatumom ispunjeni ili ne. Nakon granatiranja, u sela su ulazili pripadnici vojnih i policijskih jedinica. Usledilo bi zlostavljanje, maltretiranje, ubijanje, zarobljavanje i odvođenje lokalnog nesrpskog stanovništva u logore, a zatim i pljačka i paljenje sela.
U trećem delu dosijea analizirana je uloga 43. mtbr u funkcionisanju logora na području Prijedora, kao i uloga te brigade u prikrivanju zločina.
Četvrti, poslednji deo ovog dosija posvećen je pohvalama i odlikovanjima koji su tokom rata dodeljeni komandantima i jedinicama koje su učestvovale u operacijama u Prijedoru, kao i njihovom posleratnom angažovanju.
Dosije „43. motorizovana brigada VRS u Prijedoru“
Predstavljanje dosijea: 43. motorizovana brigada VRS u Prijedoru
Na predstavljanju govore:
– Ivana Žanić, direktorka FHP
– Jovana Kolarić, istraživačica FHP
– Refik Hodžić, novinar i aktivista iz Prijedora
Add comment